NOVI PRILOZI ISTORIJI SRPSKOG LUTKARSTVA
„Srpsko lutkarstvo – od vašarskih do sokolskih scena”,
Priredili: Ljiljana Dinić i Zoran Đerić,
Pozorišni muzej Vojvodine, Novi Sad, 2015.
Piše: Miroslav Radonjić
Posle dragocenog zbornika radova Lutka i maska u srpskoj kulturi – od obrednog do pozorišnog čina, koji su priredili Ljiljana Dinić i Zoran Đerić, a 2014. godine objavio Pozorišni muzej Vojvodine, pred nama je druga tematska publikacija, sličnog tipa i koncepta, koja, zahvaljujući ponovo i opet, Pozorišnom muzeju Vojvodine i istim priređivačima, navešćuje ediciju o začecima, nastanku, razvoju, utemeljenju i profesionalnom razrastanju ove, po mnogo čemu, potpuno nezasluženo skrajnute grane pozorišne umetnosti namenjene – na našim prostorima – uglavnom najmlađim gledaocima, mada i onim nešto starijim – pozorištu lutaka, dakako. Otuda ne čudi činjenica što Zbornik koji je pred nama prati sled prethodnog i što je i logički i koncepcijski usmeren ka srpskom lutkarstvu, istraživanju njegovih izvornih, donekle neveštih i nespretnih početaka pa do onih koji će ga dovesti do saradnje sa institucijama sistema i time omogućiti njegovu profesionalizaciju. Tako prilog Amele Vučenović „Pozorište ’Kuku, Todore’” istražuje i objedinjuje dosadašnja saznanja o ovom vidu ranog, manje-više vašarskog pozorišnog prikazivaštva lutkama i ekscerpt je njene opsežne studije, tačnije doktorske disertacije Put do moga Todora (Putь k moemu Todoru), objavljene u Sankt Peterburgu početkom 2015. godine. Ono na čemu pored ostalog Vučenovićeva s pravom insistira je činjenica da je ovaj vid teatra bio namenjen najširoj publici, a ne samo deci, baš kao što je bio rado gledan i prihvatan kako od stanovnika gradova tako i od žitelja u selima. Radovi, pak, Ljiljane Dinić i Zorana Đerića koji slede po mnogo čemu su otkrivački i čine, po mom mišljenju, nerazlučivi spoj u proučavanju ne samo istorije razvoja i razvitka pozorišta lutaka, nego uopšte pozorišta kod nas. No, krenimo redom. Ljiljana Dinić piše, sistematizuje i prati evoluciju „Lutkarskih pozorišta u Jugoslaviji pre Drugog svetskog rata”, kako i glasi naziv njenog temata, dakle u našoj nekadašnjoj državi, a samim tim i Srbiji, izučavajući i znalački komentarišući sve dostupne izvore, od kojih se mnogi navode prvi put i bez kojih dalja razrada ove materije neće biti moguća. Ne dozvoljavajući da joj se tema otme i poprimi nekritičke dimenzije opširnosti tek radi kazivanja samog, ona svedeno, akribično i istraživački nadasve korektno predočava, plasira i saopštava date, neštedimice ih nudeći budućim istoričarima i proučavaocima teatra lutaka kod nas. Komplementaran rad onom Ljiljane Dinić je „Srpsko sokolsko lutkarstvo” Zorana Đerića. Baveći se nastankom i počecima rada prvih pozorišta za najmlađe kod nas sa pasioniranošću vrsnog istraživača, Đerić ispisuje početne stranice istorije lutkarstva kod Srba, obuhvatajući i rad Lutkarskog pozorišta Sokolskog društva u Banjoj Luci, ali i predočavajući ne samo okolnosti koje su dovele do njihove (uslovno rečeno) profesionalizacije, nego i – onoliko koliko je to u ovom trenutku moguće – zbirne popise dramskih dela izvođenih u pozorištima pojedinih sokolskih sekcija, preglede njihovih repertoara te sastave dramskih družina. Uz maksimalno korišćenje dosad poznatih ali i novoistraženih dokumenata, Đerić tako sklapa dosad najkompletniju studiju o radu lutkarskih pozorišnih skupina koje su u Srbiji formirane pri sokolskim družinama i/ili prerasle u profesionalna pozorišta lutaka do početka Drugog svetskog rata. Zbornik zaključuje napis Jova Kneževića o istorijskim i političkim prilikama u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno u Kraljevini Jugoslaviji (od 3. oktobra 1929), u koji su, očekivano, ukomponovani delovi što se odnose na organizacije fizičke kulture, pa time i Sokola u nekadašnjoj nam domovini. Zbog svega rečenog, smatrajućo zbornik radova Pozorišnog muzeja Vojvodine o srpskom lutkarstvu od vašarskih do sokolskih scena jedinstvenom publikacijom ove vrste, bez koje se ubuduće ne može proučavati pozorišni život u nas, svesrdno ga preporučujem i kao obaveznu literaturu u odgovarajućim školskim i visokoškolskim ustanovama.
